باکتری‌ها

باکتری‌ها؛ موجودات کوچک و تاثیرات بزرگ

اگر به اطراف خود نگاه کنید، جهان را پر از موجودات بزرگ می‌بینید. اما دنیای دیگری وجود دارد که برای دیدن آن به میکروسکوپ نیاز داریم: دنیای میکروب‌ها و باکتری‌ها، اینها موجوداتی بسیار کوچک و تک‌سلولی هستند که در همه جا، از هوا و خاک گرفته تا داخل بدن ما، زندگی می‌کنند. آن‌ها اگرچه کوچک هستند، اما نقش بسیار بزرگی در طبیعت ایفا می‌کنند.

باکتری چیست؟

باکتری‌ها موجودات زنده بسیار ریزی هستند که فقط از یک سلول تشکیل شده‌اند.آن‌ها به گروه موجودات پروکاریوت تعلق دارند، یعنی سلول آن‌ها برخلاف سلول‌های بدن ما، هسته مشخصی ندارند و ماده ژنتیکی در سیتوپلاسم پراکنده است. باکتری‌ها اشکال گوناگونی دارند؛ برخی کروی (کوکسی)، برخی میله‌ای (باسیل) و برخی مارپیچی (اسپریل) هستند.

تولیدمثل باکتری‌ها: تقسیم دوتایی

باکتری‌ها معمولا به روشی بسیار ساده و سریع به نام تقسیم دوتایی تکثیر می‌شوند. در این روش:

1. باکتری بزرگ شده و ماده ژنتیکی آن همانندسازی می‌کند.

2. سپس سلول از وسط تقسیم شده و به دو سلول کاملا یکسان تبدیل می‌شود.

به دلیل سرعت بالای این تقسیم، یک باکتری در شرایط مناسب می‌تواند در مدت کوتاهی به میلیون‌ها باکتری تبدیل شود.

مزایای باکتری‌ها

بسیاری از باکتری‌ها نه تنها مضر نیستند،بلکه برای حیات روی کره زمین ضروری هستند.

1. تجزیه کننده‌های طبیعی: باکتری‌ها و قارچ‌ها، تجزیه کننده‌های اصلی طبیعت هستند. آن‌ها مواد زائد و بقایای موجودات مرده را تجزیه کرده و آن‌ها را به مواد مغذی برای گیاهان بازمی‌گردانند.
2. تولید مواد غذایی: از باکتری‌های مفید در تهیه بسیاری از مواد غذایی مانند ماست، پنیر، ترشی و دوغ استفاده می‌شود.
3. همزیستی در بدن: میلیون‌ها باکتری مفید در روده انسان زندگی می‌کنند که به هضم غذا، تولید برخی ویتامین‌ها و مقابله با باکتری‌های بیماری‌زا کمک می‌کنند.
4. چرخه مواد مغذی: باکتری‌ها نقش کلیدی در چرخه‌های طبیعی مانند چرخه نیتروژن دارند و به حاصل خیزی خاک کمک می‌کنند.

معایب باکتری‌ها

برخی از باکتری‌ها می‌توانند باعث ایجاد بیماری شوند. این باکتری‌های بیماری‌زا می‌توانند از طریق هوا، آب و غذای آلوده یا تماس با موجودات بیمار به بدن انسان منتقل شوند.

1. بیماری‌زا: برخی از باکتری‌ها عامل بیماری‌هایی مانند گلودرد چرکی، مسمومیت غذایی، سل و ذات‌الریه هستند.
2. فساد مواد غذایی: باکتری‌ها می‌توانند روی مواد غذایی رشد کرده و باعث فاسد شدن آن‌ها شوند.

راه‌های مقابله با باکتری‌های مضر

برای محافظت از خود در برابر باکتری‌های بیماری‌زا،رعایت نکات زیر بسیار مهم است:

1. شستشوی مرتب دست‌ها با آب و صابون
2. رعایت بهداشت مواد غذایی و پخت کامل آن‌ها
3. دور نگه داشتن مواد غذایی از دسترس حشرات و جوندگان
4. استفاده صحیح از آنتی‌بیوتیک‌ها فقط تحت نظر پزشک

دانشمندان برجسته در شناخت باکتری‌ها

1. آنونی فان لیوونهوک (۱۶۳۲-۱۷۲۳): این دانشمند هلندی که به پدر میکروب‌شناسی معروف است، با میکروسکوپ‌های ساده اما قدرتمند خود، برای اولین بار دنیای باکتری‌ها و سایر میکروارگانیسم‌ها را مشاهده و توصیف کرد.
2. لویی پاستور (۱۸۲۲-۱۸۹۵): این دانشمند بزرگ فرانسوی، با آزمایش‌های خود نظریه تولید خودبه‌خودی (پیدایش موجودات از ماده بی‌جان) را رد کرد. او همچنین روش پاستوریزه کردن برای از بین بردن باکتری‌های مضر در شیر را ابداع نمود.
3. رابرت کخ (۱۸۴۳-۱۹۱۰): پزشک آلمانی که اصولی را به نام «پاستولات کخ» تعریف کرد تا رابطه بین یک میکروب و یک بیماری را به طور قطعی ثابت کند. او باکتری‌های عامل بیماری‌هایی مانند سیاه‌زخم و سل را شناسایی کرد.