خورشیدگرفتگی یا کسوف یکی از شگفت‌انگیزترین پدیده‌های طبیعت است! تصور کنید روز است، اما ناگهان هوا تاریک می‌شود و خورشید مانند یک توپ آتشین سیاه می‌شود! این اتفاق زمانی می‌افتد که ماه بین زمین و خورشید قرار می‌گیرد و سایه آن روی زمین می‌افتد.
در گذشته، مردم از کسوف می‌ترسیدند و فکر می‌کردند اژدهایی خورشید را قورت داده است! اما امروزه دانشمندان به دقت می‌دانند چرا و چگونه این اتفاق می‌افتد.
انواع خورشیدگرفتگی:
- کسوف کامل: ماه کاملا خورشید را می‌پوشاند و فقط هاله‌ای از نور (تاج خورشیدی) دیده می‌شود.
- کسوف حلقوی: ماه کوچکتر از خورشید به نظر می‌رسد و حلقه‌ای از آتش دور ماه می‌بینیم.
- کسوف جزئی: ماه فقط قسمتی از خورشید را می‌پوشاند.
چرا کسوف اتفاق می‌افتد؟
- خورشید ۴۰۰ برابر بزرگتر از ماه است، اما ۴۰۰ برابر هم دورتر از زمین قرار دارد. به همین دلیل در آسمان، ماه و خورشید هم‌اندازه دیده می‌شوند!
- وقتی ماه در مدارش به دور زمین، دقیقا بین خورشید و زمین قرار بگیرد، سایه آن روی زمین می‌افتد و کسوف رخ می‌دهد.
توجه: اگر ماه کمی دورتر از زمین بود، هرگز کسوف کامل نداشتیم!
تاریخچه مطالعه کسوف
دانشمندان ایرانی و اسلامی
- ابوریحان بیرونی (۹۷۳–۱۰۴۸ میلادی): او با دقت زمان و شکل کسوف‌ها را ثبت و حتی پیش‌بینی می‌کرد!
- خواجه نصیرالدین طوسی (۱۲۰۱–۱۲۷۴ میلادی): در رصدخانه مراغه، حرکت ماه و خورشید را مطالعه کرد.
دانشمندان غربی
- آلبرت اینشتین (۱۹۱۹): نظریه نسبیت او با مشاهده کسوف ثابت شد! ستاره‌ها در روز کسوف، جابه‌جا دیده شدند؛ چون نورشان از کنار خورشید خم شده بود.
خورشیدگرفتگی‌های معروف:
کسوف ۱۹۹۹: میلیون‌ها نفر در اروپا شاهد تاریکی کامل بودند. (اینشتین ثابت کرد گرانش خورشید نور ستاره‌ها را خم می‌کند! )
کسوف ۲۰۲۷: در ایران می‌توانیم کسوف کامل را ببینیم! (آماده باشید!)
چگونه کسوف را ایمن مشاهده کنیم؟
هرگز مستقیم به خورشید نگاه نکنید! حتی در زمان کسوف، نور آن می‌تواند چشم‌هایتان را آسیب بزند.
- استفاده از عینک مخصوص کسوف (شبیه عینک جوشکاری).
- روش سوراخ سوزنی: با یک مقوا سوراخی ایجاد کنید و تصویر خورشید را روی زمین ببینید.
کسوف فقط یک نمایش زیبای آسمانی نیست، بلکه به دانشمندان کمک کرده است اسرار جهان را کشف کنند! دفعه بعد که خبر کسوف را شنیدید، با ایمنی آن را مشاهده کنید و از علم پشت آن لذت ببرید.
- آشنایی با خورشید گرفتگی (کسوف)
